09-12-2020

Nowe obiekty w rejestrze zabytków województwa podlaskiego

Kaplica grobowa Bzurów

Mauzoleum rodziny Karczewskich i Kozłowskich

Decyzją z dn. 07.12.2020 roku podlaska konserwator za­bytków prof. Małgorzata Dajnowicz wpisała do rejestru zabytków województwa podlaskiego kaplicę grobową Bzurów oraz mauzoleum rodziny Karczewskich i Kozłowskich w Wąsoszu. 

"Oba obiekty reprezentują wartości artystyczne zawarte w formach architektonicznych, reprezentujących styl neoro­mański i klasycystyczny, a także wartości historyczne o zasięgu lokalnym, jako autentyczny, materialny dowód świadczący o historii szlachty dawnej ziemi wiskiej. Indywidualne grobowce, przybierające wielorakie formy, były wyznacznikiem statusu społecznego oraz świadczyły o znaczeniu danej rodziny." - prof. Małgorzata Dajnowicz, podlaska konserwator zabytków. 

Kaplica grobowa Bzurów została wybudowana w 1913 ro­ku. Wzniesiona w stylu neoromańskim w centralnej części cmentarza charakteryzuje się także motywami klasycysty­cznymi. O znaczeniu  i dużych wpływach rodziny Bzurów może świadczyć posiadany przez nich majątek ziemski w XIX wieku, m.in. folwark Zofiówka i Adamowo z cegielnią, dobra w Niećkowie. 

Mauzoleum rodziny Karczewskich i Kozłowskich jest ko­lejnym dowodem świadczącym o historii rodzin szlachec­kich w tym regionie. Zostało wybudowane około 1910 ro­ku. Pochowano w nim właściciela ziemskiego Jana Kozło­wskiego oraz jego matkę - Wandę Martynę Andreę z Kli­montowiczów, którzy zginęli tragicznie 28 lipca 1920 roku rozstrzelani przez bolszewików. W mauzoleum znajduje się tablica epitafijna Stefana Karczewskiego hr. Jasieńczyk - prawnika, działacza narodowo-społecznego wśród Pola­ków na obczyźnie, opiekuna zesłańców politycznych. W mauzoleum spoczywa także jego żona - Wanda z Kozło­wskich Karczewska (zm. 18 września 1935 roku) oraz Józe­fa-Elżbieta z Kozłowskich Ossowska (zm. 25 maja 1926 ro­ku). Obiekt wzniesiony w stylu neoromańskim z silnymi motywami klasycystycznymi znajduje się w centralnej części cmentarza. Wykorzystanie betonowej cegły do budowy mauzoleum było wówczas rzadkością na tych terenach, to zjawisko unikatowe. Ponadto wykorzystanie kamienia polnego nadało całości kompozycji charakteru swojskości. 

Wniosek o wpisanie tych obiektów do rejestru zabytków złożyła parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Wąsoszu.

Tekst i fotografia: Paulina Borodziuk Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku